Direct naar...
Visie op mens-zijn | Ontlasten van bannelingen | Waarderen van beschermers | Zelf als helende instantie | Zelf en delen | Extreme en oorspronkelijke rollen van delen | Constraint-release-model | Implicit learnings | Zelfgeleid leven | Backlash | Window of tolerance | Polarisatie | Geschiedenis IFS | Richard C. Schwartz | No Bad Parts | You are the One You've Been Waiting For
1. Wat is Internal Family Systems?
Internal Family Systems (IFS) biedt een antwoord op een van de meest schadelijke illusies die ons behoorlijk kunnen remmen in onze ontwikkeling. Alsof we één ondeelbaar, onveranderlijk, innerlijk volkomen samenhangend persoon zouden zijn. IFS is een wetenschappelijk onderbouwde psychotherapie dat uitgaat van psychische meervoudigheid en ons helpt bewegen voorbij die illusie van de mono-mind. Dr Richard C. Schwartz ontwikkelde deze methode voor persoonlijke groei en heling.
'Psychisch meervoudig... ben je gek geworden?', denk je misschien.
Dat getuigt dan precies van onze diepgewortelde overtuiging dat we een ondeelbaar en onveranderlijk geheel zouden zijn. In de IFS-visie verschilt iemand met een dissociatieve identiteitstoornis (DIS) alleen in de mate van innerlijke polarisatie. Hoe meer trauma in een systeem, hoe sterker onze innerlijke polarisatie.
Of jij net als ik psychisch meervoudig bent? De makkelijkste en meest overtuigende route is om het aan je eigen systeem te ervaren. In de trainingen die ik verzorg kun je dit aan je eigen systeem ervaren, en je bent ook welkom voor een vrijblijvende intake-sessie om te ontdekken hoe jouw systeem werkt. Hieronder licht ik de visie en kernbegrippen van IFS toe. Zo krijg je in elk geval een beeld.
De Basisprincipes van Internal Family Systems
We bestaan uit delen
Onze geest bestaat uit een menigte aan delen. Zo zijn we geboren. Al onze delen hebben een oorspronkelijke rol. Trauma duwt onze delen hieruit, waardoor ze extreme rollen op zich gaan nemen en zelfs met elkaar in conflict kunnen raken. Als we de delen met extreme rollen helpen, ontstaat een moeiteloos Zelfgeleid leven.
Iedereen heeft een ‘Zelf’
Ons Zelf is er eveneens vanaf onze geboorte. Het laat zich kennen in prachtige kwaliteiten. Denk aan benieuwdheid, kalmte, helderheid, compassie, creativiteit, vertrouwen, verbinding, en moed. Ons Zelf is de helende instantie voor ons systeem. Het heeft geen andere agenda dan heling en innerlijke harmonie bevorderen. In de meeste therapievormen wordt een belangrijke Ander als hechtingsfiguur gezien. Bij IFS is ons Zelf onze primaire hechtingsfiguur, met een chique woord. IFS is daarom gericht op het faciliteren van relaties tussen jouw Zelf en delen.
Ons Zelf heeft zowel een ik-kwaliteit als een golf-kwaliteit. Vanuit de ik-kwaliteit heeft ons Zelf de delen nodig om zich in de wereld te kunnen bewegen. De golf-kwaliteit van ons Zelf kent in spirituele tradities beschrijvingen als ons Christusbewustzijn, onze Buddha-natuur of atman.
Delen hebben rollen en taken
Het liefst willen we geen pijn voelen. Ergens zij we systemen die pijn willen voorkomen: pain preventive systems. De delen die de pijn dragen worden letterlijk beschermd. Enerzijds om ze uit ons systeem weg te houden zodat hun pijn niet continu voelbaar is. Anderzijds om te voorkomen dat deze delen opnieuw pijn oplopen. Die pijn kan zijn opgelopen uit een directe ervaring (personal burden) of door iets dat is overgedragen vanuit onze familie of cultuur (legacy burdens).
Pro-actieve managers helpen om pijn preventief te vermijden. Reactieve brandweerlieden komen in actie zodra er pijn is vrijgekomen en achter deze delen houden zich bannelingen op, bevroren in de tijd waarin ze een overweldigende ervaring hadden.
Er zijn geen slechte delen!
Elk deel heeft een positieve intentie. Therapie richt zich op het helpen van delen om hun lasten los te laten en hun waardevolle essentie te herontdekken.
Innerlijke wereld en sociale relaties
Onze delen vormen een complex intern systeem van interacties, vergelijkbaar met een familie of groep mensen. Via systemische technieken helpen we het innerlijke systeem zich te reorganiseren. Dit leidt tot verrassend snelle heling en verandering. Dit zul je niet alleen innerlijk merken, maar ook in jouw sociale wereld, in relaties met familie, vrienden, studiegenoten en collega's.
Zelf-én-delen als een orkest-met-dirigent
Ons Zelf heeft onze delen nodig om ons in vorm te brengen. Onze delen hebben ons Zelf nodig voor leiding. Eigenlijk zoals een dirigent en een orkest elkaar nodig hebben. Zonder orkestleden geen symfonie. Zonder dirigent al snel een kakofonie.
Ondersteuning in Zelfgeleid leven
Ons Zelf is er al. Onbeschadigd. Het goede nieuws? Het is niet iets dat je kunt ontwikkelen of bereiken. Het is er al. Wanneer we dat Zelf niet voelen, is het lastig om Zelfgeleid te leven.
Het minder goede nieuws? Delen kunnen het zicht op ons Zelf behoorlijk wegnemen. De toegang tot ons Zelf verloopt via aandacht voor onze delen die om goede redenen die toegang blokkeren. Onze delen schuiven soms als wolken voor de zon. Dat doen ze niet voor niets!
Via IFS-therapie krijgen we gelegenheid om onze delen te leren kennen, te begrijpen wat ze doen en waar ze bang voor zijn dat er zou gebeuren als ze daarmee zouden stoppen.
Zodra ik richting mijn gekwetstheid of verwonding beweeg, schuift er een deel voor dat alles wazig maakt. Ik raak kwijt waar we mee bezig waren totdat mijn begeleider vraagt hoe ik me voel naar dit deel. Door de vraag ontstaat er wat benieuwdheid naar dit deel: oh ja, ik ben die wazigheid niet. Wat wil het voor mij in dit moment?
IFS is met een gewichtig woord: een constraint-release-model. Precies waar we lasten zijn gaan dragen, waar we impliciete, heftige conclusies zijn gaan trekken (implicit learnings), is waar we via IFS-sessies onze aandacht bij brengen. Door onze directe ervaringen en door systemische belasting zijn we bijvoorbeeld gaan geloven dat we diep van binnen waardeloos of hopeloos zijn. Dat zijn pittige overtuigingen die een systeem behoorlijk kunnen remmen.
IFS helpt je ruimte te creëren om de relatie tussen jouw Zelf en jouw delen te verbeteren. Zodra jouw delen in relatie zijn met Zelf, zich begrepen, gekend en gewaardeerd voelen, ontstaan er mogelijkheden voor het leven van een authentiek bestaan. Alles wat beschermende delen uit het systeem wilden houden, kan uiteindelijk terugkomen in de innerlijke familie.
IFS waardeert beschermers
Vóórdat we bannelingen kunnen ophalen uit de plekken waar ze bevroren in de tijd verblijven, dienen we eerst heel zorgvuldig met de beschermers om deze bannelingen heen te werken. Die zijn hun leven lang bezig geweest om de banneling verbannen te houden, met goede redenen en op de beste manier waarop zij dat konden. Zelfs de beschermers met de meest extreme overtuigingen en gedragingen worden via IFS vanuit benieuwdheid en compassie ontmoet.
Ineens begin ik wat waardering te voelen naar deze stevige beschermer. Goh. Die is er snel bij en voelt ergens heel vertrouwd. Ik merk dat die waardering ontzettend gewaardeerd wordt door dit deel. Jeetje: wat een vermoeidheid, wat taai om steeds zo hard te moeten werken.
Zodra bannelingen zijn ontlast, kunnen beschermers kunnen hun oorspronkelijke kwaliteiten terug krijgen en hoeven ze niet meer zo hard te werken. Die beschermers willen eerst zien en dan geloven. Daarom is afstemming, acceptatie, erkenning en waardering zo belangrijk in het werken met deze delen. Zo bouw je het vertrouwen op, waardoor zij de sprong durven te gaan wagen om toestemming te geven om met de bannelingen te werken.
IFS ontlast bannelingen
Heling van dit soort trauma's met grote en kleine t's is via IFS echt mogelijk. IFS houdt zich niet bezig met symptomen bestrijden. IFS ondersteunt ons in het werken met de niet-helpende boodschappen die we op jonge leeftijd hebben opgedaan. Onze impliciete kennis (implicit learnings) die ons leven tot op heden beïnvloedt.
Nu mijn beschermers erop vertrouwen dat het zinvol is dat die banneling geholpen wordt, begin ik pas goed te voelen hoe die geleerd heeft dat het niet welkom is. Jeetje: wat een desolaat verdriet begint zich uit te drukken... Ik voel het in mijn bekken, een heel zwaar, trillerig gevoel. Ik merk dat dit deel heel graag geholpen wil worden. Het weet alleen niet hoe.
Totdat we de bannelingen gelegenheid geven om hun lasten af te leggen. Via IFS krijgen we deze impliciete kennis in beeld en kunnen we hen helpen hun oorspronkelijke kwaliteiten aan te nemen. Dat levert innerlijke harmonie op en heeft als effect dat je in het hier en nu in de relatie met Anderen ook meer vrede gaat ervaren.
Ons Zelf is de helende instantie
Iets in ons is geen deel. Dat is ons Zelf. Ons Zelf kent zowel een ik-kwaliteit dat zich uitdrukt via ons als persoon, als een transcendente kwaliteit waarin ons Zelf verbonden is met alles. De ruimere ruimte waarin alles al goed is, er geen urgentie gevoeld wordt, en waar we pure compassie zijn voor onszelf en de Ander.
Hoe ik me naar dit deel voel, vraagt mijn therapeut. Goh... ja... onwijze compassie... jeetje, wat een zwaarte, wat een verdriet. Ik wil het deel graag beter leren kennen en simpelweg doen wat voor dit deel helpend voelt.
Ons Zelf is de dirigent van ons innerlijke orkest. In IFS is de therapeut gericht op het faciliteren van relatie tussen Zelf en delen omdat het Zelf de helende instantie is. Via relatie tussen Zelf en delen kan innerlijke harmonie en samenwerking ontstaan.
Visie op mens-zijn
IFS kijkt op een niet-pathologiserende manier naar hoe mensen in elkaar zitten.
Als een systeem van Zelf en delen:
- IFS onderkent de meervoudigheid van onze psyche: we zijn hierin allen gelijk, we verschillen in de mate waarin ons systeem gepolariseerd is geraakt
- IFS ziet het Zelf van de cliënt als de helende instantie: bij IFS staan cliënten en hun systemen op zowel een fundamentele als een heel praktische manier centraal
- IFS onderkent ons Zelf als onze primaire hechtingsfiguur: zwaar in traditionele therapieën een belangrijke Ander of de therapeut tijdelijk als hechtingsfiguur werd gezien, ziet IFS het Zelf als onze hechtingsfiguur
Kort samengevat?
Voor al het gedoe in ons - in jou en in mij - en voor al onze trauma's met grote en kleine T's dragen wij de oplossing al in ons. Het enige wat nodig is, is afdoende tijd en ruimte voor onze delen om zich te ontlasten van de rollen waarin ze gedwongen werden en de lasten die ze zijn gaan dragen.
IFS verandert je niet: je wordt wie je werkelijk bent en al die tijd al was.
2. Hoe werkt IFS?
Hoe ziet een IFS-sessie eruit? Wat levert leven en werken met een IFS-perspectief op?
Radicale gelijkwaardig
IFS werkt vanuit radicale gelijkwaardigheid tussen therapeut en cliënt. In IFS-sessies gaan zowel cliënt en therapeut een innerlijke reis aan.
'Je kunt je echt nergens meer achter verstoppen hè. Niet achter een analyse of diagnose of een andere truc,' merkte een deelnemer op in de Introductie IFS training.
Jij komt binnen en de therapeut zal jou vragen wat er op dit moment speelt in jouw leven, waar je op betrokken bent. Jij begint met vertellen en jouw therapeut geeft je op een goed moment terug wat die jou hoort zeggen.
Goh, dus een deel in jou wil graag die nieuwe stap gaan zetten, en een ander deel is huiverig, en weer een ander deel is nogal moe van dat geharrewar. Die wil gewoon een beslissing nu. Klopt dat?
Jij voelt vanzelf of het klopt en zo niet dan zul je vanzelf nog iets aanvullen of bijstellen. Zodra helder is welke delen op de lijn komen, nodigt jouw therapeut je uit om te kijken welke van deze delen jouw aandacht vragen of naar welke van deze delen jij op dit moment het meest benieuwd bent.
Zodra je een doel-deel te pakken hebt, begeleidt jouw therapeut je in het beter leren kennen van dit deel. Alsof je een kamer met een bont gezelschap binnenstapt, je wat acclimatiseert en ontdekt wie je beter zou willen leren kennen. Je komt met diegene in contact en je doet wat eerste indrukken op. Zo word je verder begeleid en leer je het deel kennen in diens taak of rol. Soms ontdek je ook direct hoe lang dit deel die rol al vervult, en als je elkaar echt wat beter leert kennen, kun je ontdekken waar het deel bang voor is als het diens taak zou laten vallen.
Als ik die nieuwe stap zet... ja, dan... dan raak ik straks alle mensen kwijt.
Zo krijgen we een gevoel voor hoe dit deel jouw systeem beschermt. In dit voorbeeld doordat het deel op de rem gaat staan. Zo probeert dit deel het systeem veilig te houden, door het risico van mensen verliezen te beperken. We krijgen een klein beetje zicht op een banneling die een pijnlijke overtuiging (implicit learning) heeft opgeslagen. Dat doen waar jij écht zin in hebt, verlies met zich mee zal brengen bijvoorbeeld.
Hoe zou het voor je zijn we degene die zo bang is voor verlies kunnen helpen, zodat jij niet zo op de rem hoeft te staan. Is er iets dat je liever zou doen?
Lichaamsgericht werk, met een twist
IFS-therapeuten werken door het systeem van de cliënt te leren kennen en het Zelf van cliënt te zien als de helende instantie. Daarom pathologiseert een IFS-therapeut symptomen niet. Deze vertrouwt erop dat het leren kennen van de delen die een Zelfgeleid leven verhinderen de weg is naar leven vanuit wat in IFS 'C-kwaliteiten' worden genoemd: Calmness, Curiosity, Compassion, Confidence, Courage, Clarity, Connectedness, Creativity en Choice.
Leven vanuit deze C's is mogelijk voor iedereen die aandacht schenkt aan de delen die het zicht op deze kwaliteiten wegnemen.
Hoewel IFS lichaamsgericht is, zal de therapeut goed in de gaten houden of de cliënt het eigen lichaam opmerkt. In een IFS-sessie zal de therapeut vragen: 'Waar in of om je lijf merk je dit deel op?'
Voor sommige cliënten is het gemakkelijk om delen in of om het lijf te lokaliseren. Voor andere cliënten niet. Die merken bijvoorbeeld gedachten op of bepaalde vormen van energie.
Hoe een cliënt diens delen opmerkt maakt niet uit voor de effectiviteit van IFS. Sterker nog, Dick Schwartz zelf bleek een zogeheten a-fantastisch (aphantasia) systeem te hebben. Zelf merkt hij alleen energieën op en verder geen beelden, zoals velen van zijn cliënten. Dat maakt geen verschil, want de therapeut volgt het systeem van de cliënt. Zie je geen beelden, worden er geen herinneringen aangereikt, dan schakelt de begeleider over naar de vraag: 'Hoe merk je dit deel op?'
Eindeloos vertrouwen in jouw Zelf
IFS-therapeuten zien het Zelf van de cliënt als de helende instantie. De therapeut diagnosticeert niet, pathologiseert niet en vertrouwt op het systeem van de cliënt in het verkennen van wat Zelfgeleid leven op dit moment verhindert.
Omdat ons Zelf een eindeloze window of tolerance heeft, alle delen volledig kan hebben en nergens door ontregeld kan raken, zal een IFS-therapeut niet ingrijpen wanneer er hoge emoties opkomen die zich willen uitdrukken. Wel vraagt een IFS-therapeut als deze emoties zich gaan uitdrukken:
Is het oké voor jou dat dit deel zich op deze manier uitdrukt?
Bij voldoende beschikbare Zelfenergie is dat het geval. Bij onvoldoende beschikbare Zelfenergie zal jouw therapeut op een delicate manier in gesprek gaan met het deel dat gekend wil worden in de heftige emoties die het wil laten voelen. Delen kunnen hun volume en intensiteit aanpassen. Vooral als het begrijpt waarom iets minder laten voelen, helpt bij het aanwezig kunnen blijven bij het deel. Dat vraagt om fijngevoelige afstemming.
Het verklaart ook waarom veel traditionele, therapeutische interventies backlash kunnen veroorzaken. Suggereert een therapeut dat de cliënt wat zou kunnen gaan gronden of via ademhalingsoefeningen meer rust in het systeem zou kunnen brengen, dan werkt zo'n goedbedoelde suggestie beschamend voor het systeem van de cliënt. Het communiceert in wezen: 'Zó ben jij niet welkom. Jij moet eerst anders of kalmeren, en dan pas kunnen we verder.'
Zo werkt IFS niet.
Bij IFS zijn alle delen welkom.
3. Is IFS voor mij?
Wat leveren IFS-sessies mij op?
IFS proberen?
Het kan goed zijn dat het lezen over IFS nog niet direct tot jouw verbeelding spreekt. Iets in jou begint mogelijk een zorg te voelen:
Als ik toegeef dat ik uit delen en Zelf besta, verklaar ik mezelf dan niet ergens een beetje voor gek?
Het kan ook zijn dat het direct je interesse heeft gewekt en dat de radicale gelijkwaardigheid de drempel naar begeleiding voor jou verlaagt:
Eindelijk begeleid worden door iemand die gewoon mens is en niet 'de therapeut' uithangt.
Het is heel goed mogelijk dat je intussen al best wat hebt geprobeerd en dat tot nu toe niets duurzaam hielp:
Waarom zou IFS zo anders zijn?
Vertrouwen is geen gegeven en ook geen voorwaarde
Vertrouwen hebben in IFS is geen gegeven. Soms is het besluit om het een kans te geven al 'a big ask', zoals IFS-lead trainer Fran Booth dat zou zeggen.
Laten we wel wezen: door je aan te melden voor een intake zul je iets van hoop gaan voelen. Voor wie met gevoelens van hopeloosheid rondloopt, is dat best pittig.
Vertrouwen is dan ook geen gegeven. Vertrouwen is iets wat zich kan ontwikkelen.
'Het komt te voet, en gaat te paard,' zeggen ze terecht.
Weet dat je geen vertrouwen hoeft te hebben in IFS om een sessie uit te proberen. Jouw wantrouwende en sceptische delen zijn net zo welkom als enig ander deel.
Je kunt kosteloos ontdekken of begeleid worden door mij beloftevol voelt voor jou.
IFS-sessies helpen jou in het verstevigen en verdiepen van de relaties tussen jouw Zelf en jouw delen. Zo kan de dirigent in jou steeds meer zorgen voor een prachtige innerlijke symfonie. Dat straalt uit in hoe jij je in de wereld beweegt en hoe jij je in relaties thuis, op jouw opleiding, op het werk en in je vrije tijd kunt tonen. Zo binnen, zo buiten.
De geschiedenis van IFS
Richard C. Schwartz
IFS kwam niet uit de lucht vallen
We hebben deze therapievorm te danken aan een gezinstherapeut die bereid was alles af te leren wat deze in zijn opleiding had aangeleerd. Waarom? Omdat hij zag dat wat hij deed backlash veroorzaakte in zijn cliënten. Symptomen verergerden door zijn behandelingen!
Ik heb het over Dr Richard C. Schwartz.
Doordat hij benieuwd kon zijn en niet defensief werd van zijn 'mislukkingen', ontdekte hij gaandeweg dat zijn oorspronkelijke opleiding iets essentieels over het hoofd had gezien: mensen hebben helemaal geen eenvoudige psyche. Hij leerde van zijn cliënten dat zij en hijzelf uit delen bestaan en iets dat geen deel is. Zo kwam hij op het spoor van zijn eigen innerlijke dialoog en de gebruiksvriendelijke protocollen waardoor cliënten daadwerkelijk kunnen helen van de persoonlijke en legacy lasten die zij dragen. De protocollen rondom legacy burdens werden mede door Michi Rose ontwikkeld.
Zo ontstond het handzame constraint-release model dat IFS is. Het gaat er om onze delen te bevrijden van die lasten, zodat er meer innerlijke harmonie en samenwerking met Zelf kan ontstaan.
Omdat gender nog onvoldoende wordt herkend als constraint in IFS kringen, ben ik samen met psychotherapeut Alessio Rizzo (L3) aan het experimenteren om de IFS protocollen, met name voor wat betreft het werken met legacy materiaal, te queeren om de potentiële access fatigue voor queer cliënten en deelnemers te helpen verminderen. Hierover zijn we in contact met het IFSI.
IFS Institute
In 2000 richtte hij het Centrum voor Zelfleiderschap op. In 2019 werd het omgedoopt tot het IFS Institute. Ook in Nederland krijgt IFS steeds meer voet aan de grond. Er is een toenemend aantal IFS-getrainde therapeuten (Level 1, 2 en 3). Deze groei kwam er niet vanzelfsprekend. De Westerse psychologie pathologiseert de meervoudige psyche van mensen nog goeddeels en incorporeert in principe geen spirituele kijk op mens-zijn. Dat neemt niet weg dat IFS bekender raakt, ook in de reguliere GGZ.
Gebruiksvriendelijke protocollen en publicaties
Vanaf de jaren tachtig publiceert Schwartz al artikelen en boeken over zijn klinische werk. Samen oudgedienden in de IFS community als onder meer Michi Rose, Martha Sweezy, Toni Herbine-Blank, Susan McConnell en velen meer ontwikkelde hij gebruiksvriendelijke protocollen waardoor niet-beschamende, niet-pathologiserende en inclusieve therapie mogelijk is geworden. Cliënten krijgen zo de ruimte om kalmte, helderheid, creativiteit, moed, verbinding, benieuwdheid, compassie, vertrouwen en keuzevrijheid in zichzelf te vinden en als effect daarvan meer ontspanning te ervaren in hun sociale relaties.
- 2020: Internal Family Systems Therapy, vertaald als Inleiding tot Internal Family Systems
- 2021: No Bad Parts, vertaald als: Alle delen welkom
- 2023: You Are the One You've Been Waiting For